در بین مواد شیمیایی به ترکیباتی که دارای یک گروه هیدرکسیل (-OH) متصل به کربن یک آلکیل باشند الکل اطلاق می شود. فرمول کلی یک الکل ساده عبارت است از: CnH2n+1OH که از نوع غیر حلقه ای است.
در شیمی خانواده الکل ها بخش مهمی از ترکیبات شیمیایی را تشکیل می دهند و در بسیاری از واکنش های شیمیایی حضور دارند.
در نام گذاری بیشتر خانواده الکل ها، پسوند “ول” اختصاص داده میشود؛مانند: اتانول – متانول و…
بد نیست بدانید کاشف الکل زکریای رازی، پزشک ایرانی بوده است!
الکل اتانول
در عموم هنگامی که عبارت الکل به تنهایی گفته شود معمولا منظور اتانول می باشد. اتانول در واقع همان الکل گرفته شده از جو بوده که در مشروبات الکلی وجود دارد. این ماده مایعی بی رنگ و فرار و با بویی بسیار تند است و در صنعت از تخمیر شکر بدست می آید. این ماده با سابقه هزاران ساله جز مواد اعتیاد آور محسوب می شود.
ساختار و دسته بندی
الکل‌ها بسته به نوع کربن که به گروه OH- پیوند دارد، به سه دسته نوع اول، نوع دوم یا نوع سوم طبقه‌بندی می‌شوند:
فرمول کلی انواع الکل ها در دسته بندی ها
- الکل نوع اول CR(H)۲-OH
- الکل نوع دوم C(R)۲H-OH
- الکل نوع سومC(R)۳-OH
دمای جوش در الکل ها
الکل‌ها در میان هیدروکربن‌های هم وزن خود دمای جوش بالاتری دارند که آن را میتوان به پیوند هیدروژنی الکل‌ها دانست.
حلالیت در الکل ها
با توجه به این که پیوند بین الکل‌ها مانند آب، پیوند هیدروژنی است به هر اندازه‌ای در آب حل میشود. همچنین با توجه به این که الکل‌ها از یک سو بخشی آلی داشته و از سوی دیگر گروه هیدروکسیل دارند بسیاری از مواد آلی را نیز حل می‌کنند. دومین حلال بعد از آب است که برخی از مواد شیمیایی در آن حل می‌کنند.
نام گذاری الکل ها
در نامگذاری الکل‌ها به روش آیوپاک، تنها در آخر نام آلکان یک «ول» افزوده میشود و زمانی که نیاز ذکر شمارهٔ کربنی که عامل الکلی بر روی آن قرار دارد باشیم، عدد بین نام آلکان و پسوند «ول» قرار می‌گیرد. مانند «پروپان-۱-ول» برای CH3CH2CH2OH و «پروپان-۲-ول» برای CH3CH(OH)CH3.
کاربردهای عمومی الکل ها
بطور کلی میتوان سه کاربرد اصلی را برای استفاده عمومی از الکل ها در نظر گرفت:
1- به عنوان سوخت در خودروها و یا هر وسیله تولید نیرو محرکه
2- به عنوان ماده گندزدایی در پزشکی (به دلیل نفوذ فوق‌العاده به داخل منافذ و حفره‌ها و از بین بری باکتری‌های گرم مثبت و منفی و باکتری‌های مقاوم به اسید با غلظت ۷۰ تا ۸۰ درصد)
3- به عنوان حلال در مواد شیمیایی و صنعتی